Yoga Kavramları ve Vedanta Terimleri – Hint Felsefesi

Yoga Kavramları ve Vedanta Terimleri

Yoga Kavramları…

Abhyasa: Düzenli çalışma ve tekrar.

Advaita: Tek gerçekliğin Brahman olduğunu söyleyen felsefi sistemdir. Teklik öğretisi.

Agni: Vedalar’da başlıca İlahi olanlardan biridir. Ateş Tanrısı’nı tasvir eder.

Ahamkara: Ayrıksı benlik, benlik algısı. Batı da ego kavramına benzetilebilir.

Ananda: Tamlık ve bütünlük halidir. Mutlak huzur ve mutluluk olarak çevrilebilir.

Amrta: Ölümsüz ya da ölmeyen anlamında kullanılan yoga kavramlarındandır.

Ananta: Zaman ve mekandan bağımsız olarak her yerde olabilme ve her yere gidebilme özelliğini ifade eder. Sonsuz olan.

Anaugraha: Yoga pratiklerinde tekil olanın sınırlarını bildirmek için başvurulan kavramdır.

Apana: Bedende gezinen beş ana akıştan biridir. Nefesi uzağa göndermek olarak da çevrilebilir. Ölmeden önce verdiğimiz ‘son nefes’ dir.

Asram: Yaşamı devam ettirmek için ihtiyaçların karşılandığı mekandır. Bu mekan da kişi sadece kendi deneyimlerine odaklanır.

Atman: Kişinin varlığının saf olan özü, kişide mevcut olan kendine içkin bilinç.

Ayurveda:

Yaşam bilgisi anlamına gelir. “Hint tıpı” denilebilir. Veda metinlerinde geçmektedir. Uzun ve sağlıklı yaşamın bilgilerini aktarır. Öğretisi tedavi amacıyla kullanılır.

Bandha: Enerji kilitleri, yaşam gücünü kilitler ve taşmasını engeller.

Bhakti: İlahi olana adanmak.

Bhakti Yoga: Adanmanın yolu.

Bhoga: Haz, zevk ve dünya evi tutkularına düşkünlük.

Bindu: Evrenin ardındaki ilk ilke, tohum, prensip.

Brahma: Hindu kültüründe Evren’in Yaratıcısı’nı simgeler. Hindu Tanrı üçlemesinde üç tasvir vardır. Brahma, yaratıcı. Vişnu, sürdürücü ve Şiva, yok edicidir.

Brahma Muhurta: Yaratıcı ve zaman anlamlarına gelir. Yoga’da önerilen, günün erken saatleri Yaradan’ın zamanı olarak bilinir.

Çitta: Bilinç, düşünce, zihin. Dört husustan oluşur; Zihin, zeka, ego, bilinçaltı ve hafıza.

Devi: Dişil İlahi olan güçtür. Eşi ise sakti’dir.

Diksha: Öğrencinin yoga okuluna veya soy ağacına giriş sürecidir. El alma, el verme diye çevrilebilir. Şamanizm’de de sıklıkla rastlanmaktadır.

Duhkha: Acı çekmek, keder, tatminsizlik, bağlanmak olarak geçen yoga kavramlarındandır.

Guna: Doğanın üç niteliği, halini temsil eden yoga kavramlarındandır.

Gayatri: “Okunduğu ve tekrar edildiğinde koruyan” olarak çevrilebilir. Şarkı ve ilahi anlamlarına gelir.

Hamsa: Benliğin doğal ritmidir. Om mantrasıyla ilişkilidir.

Jiva: Beden almış bilinç sahibi cana verilen isimdir.

Jivanmukta: Bu hayatta özgürleşmiş kişilerdir.

Kleşa: Acı çekmek, ıstırap içinde olmak anlamlarına gelen yoga kavramlarındandır.

Krişna: Tanrı Visnu’nun sekizinci beden bulmuş halidir.

Kriya: Hatha Yoga’da arınma teknikleridir.

Lila: Dünyanın bir “İlahi oyun” olduğunu söyleyen anlayışın adıdır.

Linga: Eril ve dişil enerjinin buluşmasını sembolize eder.

Loka: Evren demektir ve evrenin yedi seviyesini simgeler.

Mahabharata: Dünya’nın en uzun destanı olan Hint hikayesidir.

Mahat: Kozmik Zeka.

Mahatman: Seçkin insanlar için saygı amacıyla kullanılır. Yüce ruh ve yüksek benlik anlamlarına gelir.

Maitri: Cana yakınlık, şefkat ve sevgi duymak.

Mala: Mantra tekrarı ve zikir yaparken saymak adına kullanılan ipe dizili boncuklardır. Tesbiğe benzetilebilir.

Manas: Yeti olarak zihin.

Mandala:

Sihirli ve iyileştirici halka olarak çevrilebilir. Tibet Budizmi  kültüründe meditasyon için kullanılan ilahi bir semboldür.

Maya: Evren, doğa, madde olarak çevrilen yoga kavramlarındandır.

Mithya: Yanılsama, göreceli gerçeklik, var olma sebebinin başka bir varlığa bağlı olma durumu, gerçekliği.

Mokşa: Manevi özgürlük ve özgür kalma haline denir.

Mudra: Enerji mühürleri, pranayı (yaşam enerjisi) daha yüksek farkındalığa yöneltmek amacıyla kullanılır.

Mukti: Karmadan ve varoluştan gelen engellerden özgürleşip, mutluluğa ulaşmayı temsil eder.

Nada Yoga: Sesin yogası olarak çevrilen yoga kavramlarındandır.

Nirodha: Dizginlemek, ipleri eline almak, kontrol etmek anlamlarına gelir. Sekiz uzuvlu yoganın son üç kısmının içeriğini oluşturur.

Padma: Nilüfer çiçeği ve dişil İlahi hallerinde ismidir.

Parvati: Tanrı Şiva’nın eşidir. Yoga öğretisinin tüm evrene yayılmasını sağlayan kişi olarak bilinir.

Prajna: Sezgisel bilgelik ve manevi bilgi.

Prakrti: “Doğa” anlamında kullanılır.

Pralaya: Geri kapanma dönemi, kıyamet.

Raga ve Dveşa:

Raga istemek, çekmek; Dveşa istememek ve itmektir.

Rasa: Maddelerin esansı olan duygulardır. Sekiz tip duygu vardır; Romantik sevgi, sevinç, üzüntü ve merhamet, öfke, tahammül, korku, nefret ve meraktır.

Sadhana: Belirli bir ruhsal disiplinin düzenli olarak uygulanmasıdır.

Sadhu: Kutsal insan, aziz anlamına gelen yoga kavramlarındandır.

Sakti: Evrensel güç, kozmik enerji, evrenin potansiyel gücü.

Samadhi: Astanga Yoga’nın son uzvudur. Aydınlanma olarak da bilinir. Saf bilinç ve farkındalıktır.

Samsara: İkiliğin kısır döngüsüdür. Kişi samsara akışından kurtulursa Nirvana’ya ya da Samadhi’ye ermiştir.

Sannyasin:  Tasavvuftaki “ölmeden önce ölmek” mertebesini almış kişiyi ifade eder.

Santi: Dinginlik, huzur, barış hallerini simgeler.

Sarasvati: Kelime anlamıyla ‘akışın kadını, akarsuyun kadını’ demektir. Brahman’ın yaratıcı gücünü simgeler. “Vedalar’ın annesi” olarak anılır.

Sastra: Yazıt, ilke, bilimsel eser, öğreti.

Sat: Hakikat, öz, ruh, en iyi demektir. Mutlak hakikat, Brahman için kullanılır.

Satsamga: Hakiki topluluk olarak çevrilen yoga kavramları.

Seva: Kişinin beklentisi olmadan hizmet verme niyetine verilen addır.

Siddhi:

İdrak etmek, kavramak. Keramet ya da insanda olan doğaüstü potansiyellere verilen addır. Maddeler üzerinde kontrol yetisi, başka bir istediği mekanda kendini bulundurmak veya hava durabilmek gibi…

Siva: Hayırlı ve uğurlu olan anlamına gelir. Hindu Kutsal Üçlemesinde (trimurti) Tanrı’nın üç suretinden biridir. “Yok edici” olarak anılır.

Smrti: Hafıza, hatırlanan şey, dikkatlilik anlamlarına gelen yoga kavramlarındandır.

Sukha: Rahatlamak, huzur, içsel keyif.

Swamin: Manevi öğretmen, daha üst kastlardan olan kimse.

Tat: Tanımı yapılamayan Mutlak.

Trimarga: Yoga’nın üç bölümlü yolu. Bhakti, Jnana ve Karma Yoga olarak özgürleşmenin yollarıdır.

Trimurti: Hindu mitolojisinde Teslis, Üçlemedir. Tanrı’nın üç suretini ifade eder.

Brahma: Yaratılışı başlatan surettir. Geliştirici ve yayıcı anlamlarına gelir.

Vişnu: Girmek ve her yere yayılmak demektir. Koruyucu, sürdürücü olanı temsil eder.

Siva: Nazikçe ve kutsal olanı ifade eder. Dönüştürücü, yok edici ve her şeyin yeniden edilmesi suretini simgeler.

Vairagya: Bağlanmamak, tutunmamak ve vazgeçebilmek. İstemekten özgürleşmeyi ifade eder.

Vastu: Muhitleri, yapıları doğaya ve anlamlara uygun olarak tasarlamak. Günümüzdeki Feng-Shui gibi düşünülebilir.

Vayu: Prana yani yaşam enerjisinin arkasındaki hareket ettirici gücü ifade eder. İnsan bedenindeki bütün sistemlerin hareket etmesini sağlayandır.

Veda:

Bilgelik, kutsal yazıt ve törensel bilgi anlamlarına gelir. Tanrı’dan gelen ve Tanrı’nın doğrudan ilettiği sözlerdir. Vedalar, Hint yazıtlarının en kutsal ve en eski olan eseridir.

Vinyasa: Özel bir şekilde konumlandırmak. Vinyasa yoga ise, bir pozu diğer poza dans ederek şekilde akıcılıkla bağlamaktır.

Viveka: Doğruyu yanlıştan ayırabilme yetisini ifade eden yoga kavramlarındandır.

Yantra: Tutmak, dizginleme aracı veya enstrüman anlamındadır. Mutlak olanı, niteliksiz boyutları, nihai fikirleri yansıtan gizemli sembol ve işaretlerdir.

Yoni: Dişil ilkeyi, doğurganlığı, Doğa anayı, evrensel anneyi temsil eder.

Çağımız Yoga’sında En Çok Kullanılan Kavramlar Nelerdir?

“Yoga Kavramları“

Asana: Sabit ve rahat duruşlar.

Ashtanga Yoga: “Sekiz uzuvlu yol”

Bhagavad Gita:

Tanrı’nın şarkısı olarak çevrilir. Mahabharata Destanı’nda bir bölümdür. Başlıca Hindu yazıtlarından kabul edilir. Yoga ile ilgili en eski metinlerden biridir.

Brahman: Her şeyi kapsayan, nihai gerçeklik.

Buddha: Aydınlanmış olan, gerçek olanı görmüş olandır. Sıfattır.

Çakra: Enerji kavşakları ve merkezleri.

Dharma: Mükemmel düzen, mükemmel işleyiş. (spiritüel sayılan yasalar gibi düşünelebilir.)

Guna: Doğanın üç niteliği.

Guru: Manevi rehber anlamında olan yoga kavramlarındandır.

Karma: Eylem, hareket, sebep sonuç yasası.

Kundalini Sakti: İçimizde var olan ilksel yaratım gücünü simgeleyen yoga kavramları.

Mantra: Dua, ilahi, zikir, saf titreşim hali.

Namaste: Saygıyla eğilme ve hürmetle selamlama.

Nirvana: Yakıt yetersizliğinden dolayı “sönmek” anlamına gelir. Günümüzde aydınlanma hali de denilebilir.

Om: Mutlak olanın sesidir. İlk ve tek, sonsuz olan mantradır.

Surya: “Güneş” anlamına gelir.

Sutra: Kısa ve özdeyişler anlamına gelen yoga kavramlarındandır.

Patanjali: Yoga Sutralar’ın yazarıdır.

Prana:En önemli yoga kavramlarındandır. Her canlının sahip olduğu “içsel yaşam gücü”.

Pranayama: Yaşam gücünü genişletmenin tekniklerini ifade eden yoga kavramlarındandır.

Upanişad: Yoga öğretisindeki Mutlak gerçeği idrak etmemiz için olan sözlü öğretilerdir.

Tantra: Bütün olanı anlama çalışmalarıdır. Tören, ritüel anlamlarında da kullanılır. Her eylemi manevi farkındalığa ulaştırmak için yapılan uygulamalardır.

Yoga: Birleştirmeyi amaçlayan öğretidir. Ruhsal, zihinsel, fiziksel benlik dönüşümünü içerir.

Yoga Sutralar: İki bin sene önce Patanjali adlı bilge tarafından yazılmış, yogayı anlatan eserdir.

Yogin/Yogi: Yoga pratikleri yapan erkek kişiye verilen addır.

Yogini: Yoga uygulamalarını yapan kadın kimse.

Kaynakça:

Damla Dönmez/ Canan Emir: Sanskrit Yoga ve Vedanta Sözlüğü