Mısır Mitolojisi – Antik Tanrı ve Tanrıçalar
Antik Mısır’da tanrılar ve tanrıçalar “doğayı” ve “doğaüstü” olayları temsil etmekteydi. En karmaşık ve kalabalık panteona sahip olan Antik Mısır Mitolojisi, tanrı ve tanrıçalarına belirli özellikler, temsiller ve çeşitli biçimler atfetmişlerdi.
Ammut : Ammut kötü ruhlu ölülerin yüreklerini yiyen devasa tanrıça.
Amun (Amon, Ammon, Amen) : Teb’in en baş ve ilk tanrısıdır. Genellikle ömrünün en verimli döneminde çifte sorguçlu bir başlık takan, sakallı bir adam olarak resmedilir. Dişi versiyonu Amunet’tir. Mısır’ın yeni krallık döneminde Amun kültü yaratıcı tanrı Ra’nın ki ile birleştiriliyor.
Anubis: Anubis cesetlerin mumyalanmasını ve gömülmelerini denetleyen, köpek kılığında korkunç bir tanrı. Genellikle siyah bir çakal üstünde, ya da çakal veya köpek başlı bir erkek olarak resmedilir. Anubis ölülerin yargılanmasında yardımcı olur ve ulakları ile birlikte mezarlara hasar verenleri ya da tanrıları incitenleri cezalandırmakla görevlidir. Anubis, Osiris efsanesinde onun cesedini korumak için mumyalamayı icat eden tanrı olarak yer alır.
Apophis (Apep) : Apophis sürekli olarak ilahi düzeni tehdit eden kaos canavarlarının en tehlikelisi. Kimi zaman koca bir timsah olarak resmedilir ama genellikle devasa bir yılan kılığındadır. Çok daha sonraki bir mısır yaratılış mitinde Apophis’in güneş tanrısı Ra’ya karşı harekete geçen kaos güçlerinin başındaki “Ulu Asi”, “Şeytan” tanrıça Neith’in salyasından oluştuğu anlatılıyor.
Astarte (Ashtarte) : Astarte Mısır’da Yakındoğu savaş tanrıçası. Mısır mitolojisinde Ra ya da Ptah’ın kız kardeşi ya da Seth’in eşlerinden biri olarak kabul ediliyor. Mısır sanatında Astarte genellikle çıplak silahları kuşanmış, at sırtında ya da savaş arabası içinde resmedilir. Bu onun yargılanan bir figür olmasına yol açıyor. Mısır tanrıçalar genellikle çıplak olarak resmedilmezler ve Mısırlı kadınlar asla ata binmezler.
Aten (Aton) : Aten Kral IV. Amenhotep döneminde ön plana çıkan güneş tanrısı. Kral kendi adını “Aten sayesinde etkin olan” anlamına gelen Akhenaten olarak değiştiriyor. Aten, eşi benzeri olmayan tek tanrı. O, her gün dünyayı yaratan ve sürdüren ışık tanrısıdır.
Atum (Atem) : Dünyayı başlatan ve sonlandıran yaratıcı tanrı olarak Atum Heliopolis dokuzları adıyla bilinen dokuz tanrının başkanı. Atum ve Ra çoğu kez yaratanın ezeli ve güneşli yanının temsilcisi olarak kabul ediliyor. Atum “her akşam yaşlanarak” batan güneştir.
Bastet : Bastet krala annelik yapan ve onun düşmanlarını yok eden kedi kılığındaki tanrıça. “Babası Ra’yı koruyan Ra’nın Gözü” olan güneş gözünü temsil ediyor. Piramit metinlerinden başlayarak Bastet hem besleyen bir anne hem de korku salan bir intikamcı olarak tanımlanır.
Horus : Antik Mısır mitolojisinde gök tanrısıdır. Osiris ve İsis’in oğludur. Horus, şahin başlı tasvir edilir, bazı tasvirlerde firavunlar İsis’in kucağında sembolize edilmiştir. Bunun sebebi firavunların dünya üzerindeki Horus olduğuna inanılmasındandır. Firavunlar kendilerini Horus’un yeryüzündeki cisimleşmiş hâlleri olarak gördükleri için Horus, Antik Mısır’ın en önemli tanrılarından biridir.
Geb: Yeryüzündeki baş tanrı ve gökyüzü tanrıçası Nut’un eşidir.
Hathor: Hathor kadınların doğurmasına, ölülerin yeniden canlanmasına ve evrenin yenilenmesine yardımcı olan altın tanrıça. Bu çok yönlü tanrıçai yaratıcı güneş tanrısının annesi, eşi ve kızı. Daha önemsiz birçok tanrıçaya Hathor’un isimleri verilerek bu tanrıçanın yapıcı ve yıkıcı yanları sergileniyor. Çoğunlukla bir çift inek boynuzunun ortasında kırmızı bir güneş kursu taşıyan çok güzel bir kadın olarak resmedilir.
İsis: Horus’un koruyucu annesi ve Osiris’in sadık eşi olan İsis Heliopolis Dokuzları’nın dördüncü kuşağının bir üyesi, Geb ve Nut’un çocuğudur. Çoğunlukla tacında isminin yazılmasına yardımcı olan bir simge bulunan bir kadın olarak resmedilir. “Taç Tanrıçası” olarak o her Mısır kralının annesidir. Ana şefkati zamanla tüm insanlığı kapsamış ve İsis tüm Mısır tanrılarından daha kutsal olarak kabul edilmiştir.
Khnum: Tanrı Khnum genellikle uzun boynuzları olan koç başlı bir adam olarak betimleniyor. Nil’deki su baskınlarını denetlediğine ve bu yıllık taşmaların tehlikeli ama yaşamsal gücüne sahip olduğuna inanılıyor. Yaratıcı tanrı olarak Khnum çömlekçi çarkında insanları ve hayvanları biçimlendiriyor ve onların bedenlerini canlı ve sağlıklı kılıyor. Kimi zaman kurbağa tanrıça Heket ile eşleştiriliyor.
Maat (Ma’et): Mısır evrenbilim ve törebilim kavramları başına bir devekuşu tüyü takmış olan tanrıça Maat ile simgeleniyor. Tanrıça Maat yaratıcı güneş tanrısı Ra’nın kızıdır.
Neith: Ulu anne olarak da anılan görkemli bir yaratıcı tanrıçadır. Adı “korkutucu” anlamına geliyor.
Nephthys: Öldürülen tanrı Osiris’in yasını tutan iki kız kardeşten biri olan Nephthys güneş tanrısının beş çocuğunun en küçüğüdür ve erkek kardeşi Seth’in ona gönülsüzce varmış olan eşidir. Efsanelerde genellikle kız kardeşi İsis’in sadık refakatçisi olarak görünür ama cenaze törenlerinde çok popüler bir koruyucu tanrıçadır.
Nut: Hava tanrısı Şu ve onun kız kardeşi olan Tefnut’un kızı hava tanrıçasıdır.
Osiris: Mısır’ın yeraltı dünyasını yöneten “yüce tanrı” Osiris, yeryüzü tanrısı Geb ile gökyüzü tanrıçası Nut’un en büyük oğlu. O ve kız kardeşi-eşi İsis Seth tarafından öldürülünceye dek Mısır’ı birlikte yönetiyorlar. Osiris ölüyor ve “atıl” duruma geliyor. Zamanla tanrılar Osiris’in yeniden canlanarak ölülerin kralı ve yargıcı olmasına ve ölümünden sonra doğan oğlu Horus’un da yaşayanları yönetmesine karar veriyorlar.
Ptah: Yüreği ve dili ile dünyayı oluşturan yaratıcı tanrıdır.
Ra: Güneş tanrısı, ışık, enerji ve yaşamın ana kaynağıdır. Güneşin ilk kez kaosun karanlık sularından parlak bir kuş ya da altın bir çocuk olarak yükseldiği ilk gündoğumu Mısır efsanesindeki en önemli olaydır. Ra kadim zamandaki yaratıcı ile birleşerek kozmosu ve onun yasalarını oluşturuyor.
Sekmet: Sekmet tanrıların cezalarını uygulayan saldırgan bir güneş tanrıçası. Dişi aslan kafası olan, çoğunlukla bir güneş kursu taşıyan kadın olarak resmediliyor.
Serket: Tanrıça Serket genellikle başında bir akrep ile ya da bir kadın başı ve gövdesi bulunan bir akrep şeklinde sergilenir. Hayat nefesini denetler ve geleneksel olarak ölen kişinin bedeninin ve yaşamsal organlarının koruyucusudur.
Seth: Erkek kardeşi Osiris’in düşmanı, Horus’un rakibi olan fırtınalı tanrı Seth Nut ve Geb’in beş çocuğundan biridir.
Thoth: Yazıyı ve insanlığın çeşitli dillerini icat eden bilgeliğin ve gizli bilgilerin tanrısıdır. Bir ay tanrısı olarak Thoth güneş tanrısı Ra’nın vekilidir.
Kaynakça:
- David A. Leeming – Dünya Mitolojisi
- George Hart – Mısır Mitleri
- Peter le Page Renouf – Mısır’ın Ölüler Kitabı
- Geraldine Pinch – Mısır Mitolojisi
- Peter Archer – Dinler Tarihi 101
