Psikoloji ve Mit – Freud, Jung, Campbell
Psikoloji ve Mit
Psikanalizin iki kurucu Sigmund Freud ve Carl Jung kendilerine özgü şekillerde mitolojiyle ilgilenmişlerdi. Her ikisi de mitlerin anlamlarını yeniden derleyerek kendi çalışmalarında kullanmışlardır.
Freud Mitleri Nasıl Kullandı?
Freud’a göre, mitler (Tanrı mitleri dahil) insanın temel nevrozlarını açığa vuran ilkel dışavurumlardı. “Totem ve tabu” adlı kitabında mitlerin, dinin ve toplumun başlangıcının “Oedipus Kompleksine” kadar izinin sürülebileceğini iddia edecek kadar ileri gitmişti.
“Oedipus Kompleksi”, Freud’un yarattığı modern bir mittir. Bu mit, Freud’un, erkek çocuğun bilinçaltında, annesine karşı doğal bir cinsel arzu duyduğuna, babasına karşı ise, onu annesinin aşkı için rakip görerek doğal bir düşmanlık beslediğine inanması ile ilgilidir. Teori, olay örgüsünü Sofokles’in, bilmeyerek babasını öldürüp annesiyle evlenen Yunan kahramanı Oedipus’u anlattığı ünlü Kral Oedipus adlı oyunundan alır.
Yeni-Freudcular, kız çocuğun babasına duyduğu aşkı ve annesiyle olan rekabetini tanımlayan “Elektra Kompleksi” terimini kullanmışlardır. Bu düşünce de, Yunan oyun yazarı Eshilos’un, Agamemnon’un kızı Elektra’nın, kardeşi Orestes’i annelerini öldürmek için kışkırtmasını ve kendisinin de babasını öldürmesini anlattığı Oresteia adlı üçlemesine gönderme yapar.
Freud, karakterleriyle birlikte tam bir psikolojik “mit” de yaratmışlardır. İlk önce, tıpkı “ruhu” ele aldığımız şekilde, sanki somut bir gerçeklikmiş gibi söz ettiğimiz psişe vardır. Freud bu psişede üç önemli karaktter görmüştür ki bunlar genel kelime dağarcığımızda etkin varlıklar haline gelmişlerdir. Bunlar ego, süper-ego ve id’dir. Freudcu psişe modelinde id içgüdüsel yönümüzdür; süper-ego, bize ailelerimiz ve toplum tarafından öğretilen ahlaki tarafımızdır; ego ise, diğer ikisinin çatışan dürtüleri arasındaki arabulucu karakterdir.
Jung Mitleri Nasıl Kullandı?
Jung, mitleri Freud’dan biraz daha farklı kullanmıştır. Mitler, Jung’a göre, nevrozların belirtileri değildir. Daha ziyade, kişisel bilinçdışının aksine “ortak bilinçdışı” ya da ortak bellek diye adlandırdığı şeyin içyüzünü anlamayı sağlayan kültürel hayallerdir. Mitlerdeki yaygın motifler (kahramanın arayışı, tufan, düzenbaz) insanlara önceki kuşaklardan miras kalan psikolojik eğilimlerin imgeleri ya da arketiplerdir. Mitler bize insan türü veya kültürleri hakkında bilgi verir. Jung, psikanaliz açısından ortak bilinçdışının arketiplerini, analizci ile analiz edileni, Freud’un üzerinde durduğu kişisel bilinçdışından bir adım daha derine götüren bilgi düzeyini uyaran sembolik bir dil olarak görmüştür.
Psikoloji ve Mit – Joseph Campbell Mitleri Nasıl Kullandı?
Aslında Freud’dan etkilenmiş olan Campbell çalışmalarını Jungcu bakış açısıyla yürütmüştür. En ünlü eseri Kahramanın Sonsuz Yolculuğu’nda, kahramanlık “monomiti” adını verdiği kahramanın evrensel ya da evrensele yakın yaşam yolculuğu örüntüsünü izleyerek kahraman arketipine odaklanmıştır. Monomit, mucizevi hamilelik ile doğumu, arayışı, Yeraltı Dünyası’na inişi ve geri dönüşü içerir.
